قلعه مستوفی الممالک در آشتیان اراک، عکس - وبلاگ نرم افزار جیرا

به گزارش وبلاگ نرم افزار جیرا، عمارت مستوفی الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 110 سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن مایه های اروپایی است، ساخته شده است.

این بنا خانه یکی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی ، یعنی میرزا حسن خان مستوفی الممالک، فرزند میرزا یوسف خان مستوفی الممالک است. میرزا حسن خان مستوفی الممالک، فرزند میرزا یوسف مستوفی الممالک و شکر خانم، دختر رئیس یکی از قبایل کرد، یکی از اصیل ترین شخصیت های تاریخ سیاسی معاصر ایران است و مقام و لقب مستوفی الممالک بیش از یک قرن در خاندان او بوده است. مجموعه و باغ مستوفی الممالک در تاریخ 25 خرداد 1381 با شمارهء ثبت 5806 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شهرستان آشتیان شهری است در مرکز استان مرکزی که علاوه بر آنکه مهد اندیشمندان، عالمان، ادیبان و سیاستمداران بنام ایران زمین به شمار می رود، آثار و بناهای تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده است که در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود در کنار مشاهیر ارزنده به حیات اجتماعی خود در شهر ادامه داده است.

بانیان قلاع و خانه های تاریخی و زیبای این شهر بیشترا از ثروت و مکنت برخوردار بوده است و یا در امور دیوانی اشتغال داشته اند.

قلعه های این سرزمین را معمولا حاکمان محلی و کارگزاران دیوانی ایجاد می کردند و خانه های باشکوه قدیمی را نیز ثروتمندان، تاجران و ملاکین و یا در معدود زمانی عالمان دینی و کاتبان ساخته اند.

متاسفانه بیشتر قلعه ها و خیابان های مرکزی شهر که قسمت اعظم خانه های تاریخی در آن قرار داشتند تخریب و در چند مورد به کلی نابوده شده اند و تنها عکسی از آنها به یادگار مانده است.

قلعه میرزا یوسف مستوفی الممالک مشهور به قلعه آقا که در امتداد و سمت غربی قلعه آقا محسن و قلعه قوام واقع شده است و ازجمله بناهای تاریخی شهرستان آشتیان به شمار می رود که کهن با سابقه ای دیرینه است و عمر آن به 110 سال می رسد.

میرزا حسن مستوفی الممالک دوم پسر میرزا کاظم پسر آقامحسن (نیای اعلی خانواده های مستوفیان آشتیان قوام السلطنه و از خانواده ای کهنسال و اصل و نسب دار آشتیان بود که نوعی حکومت محلی را اداره می کرد) بود. وی پدر میرزا یوسف مستوفی الممالک آشتیانی است.

درخصوص ساخت قلعه آقا و اضافات آن آمدها ست که زمانی که میرزا حسن قلعه اجدادی خود را بر برج و بارو حصین می کرد شخصا بر کار گِل اشراف داشته است و معروف است وقتی گل برای چینه گذاری آماده می شد دستور می داد بخش یا حصه ای از گل را به مدت یک شبانه روز در ظرف بگذارند چنانچه آب موجود در ظرف گل آلود می شد مجددا دستور ورز دادن گل را می داد و سپس به دست استاد می رسید.

در نقل قول ها آمده است؛ حتی گاهی اوقات که سردماغ بود مقداری سکه بر روی گل می ریخت سپس مخلوط می کردند و کارگران برای یافتن سکه ها آن را به صورت مورب پا می زدند.

میرزا حسن یک پسر به نام میرزا یوسف داشت و سه دختر که به ازدواج میرزا عیسی وزیر دفتر، قائم مقام فراهانی و میرزا راهنمایی الله وزیر دفتر درآمدند.

میرزا یوسف علاوه بر اینکه قلعه آقا محسن و قلعه قوام را طی دوران تبعید خود در اختیار داشت، قلعه سومی در امتداد قلعه اجدادی خود بنیان کرد که به قلعه آقا معروف گشت و در کنار آن نیز حمامی خصوصی به نام حمام آقا نیز بنا کرد و به عنوان حمام شخصی آقا و دستگاه پر تعداد او مورد استفاده قرار می گرفت.

علی امیری نماینده میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در شهرستان آشتیان درخصوص این قلعه به ایسنا گفت: قلعه آقا در غرب دو قلعه مذکور واقع شده است و قسمت اعظم آن سالم ولی دو برج اصلی آن که در راستا خیابان صادق بیک قرار داشت بر اثر تعریض خیابان فرو ریخته است.

وی با بیان اینکه قلعه همچنان دارای سه برج سالم، بارو، تالار و اتاق نشیمن، اصطبل، حیاط و زیر زمین است. سر در ورودی قلعه را یکی از بهترین سردرهای تاریخی آشتیان دانست و اضافه نمود: قلعه از خشت خام، ملات گل و طاق ها و سردر ورودی از آجر ساخته شده و پوشش سقف نیز از چوب است.

امیری در مورد سر در قلعه آقا اظهار کرد: سر در در جهت غرب با درب دو لنگه چوبی از جنس گردو با گل میخ های برنجی ساخته شده است که در هر لنگه در دو ردیف پنج تایی کوبه زنانه و مردانه قرار گرفته و با ورقه های فولادی در بالا و پایین نیز طراحی شده است.

وی توضیح داد: سر در ورودی قلعه دو ستون اجری در طرفین دارد. سرستون آن از آجر تراش داده شده است و نقش گل و بوته و طاق نیم دایره برجسته ای با آجر دارد که در وسط آن عکس شیری از آجر تراش داده شده، تعبیه شده است.

این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به اینکه نیم دایره آجرها اریب به شکل تاج هستند و در وسط بالای سر در ورودی کاشی معرق لاجوردی با سوره و ان یکاد یکدستی خاصی به سر در بخشیده است، افزود: این سر در توسط دالانی به زوایه ای 90 درجه به حیاط مرکزی با کفی مفروش به قلوه سنگ متصل شده است. حیاط به شکل مربع و مساحت 300 مترمربع است و اتاق های متعددی در شرق و جنوب بنا واقع شده است.

وی گفت: این مکان دارای زیرزمینی عظیم با طاق ضربی جهت نگهداری جبوبات بوده است و در جنوب زیرزمین که به نظر می رسد مخصوص خدمه بوده است، تالاری عظیم و مرتفع با تزیین گچ بری و طاقچه های مقرنس کاری گچ و شومینه واقع شده است.

امیری با بیان اینکه سقف تالار از چوب و نوشته های متعددی بر آن پوشیده شده است، مساحت قلعه را بیش از 300 متر مربع بیان کرد.

نماینده میراث فرهنگی در آشتیان درباره خصوصیات میرزا یوسف به عنوان صاحب این قلعه گفت: میرزا یوسف مستوفی دو بار در زمان ناصرالدین شاه به آشتیان تبعید شد و در این قلعه سکن گزید. یکی از خصوصیات وی آن بود که هرگاه آقا در قلعه اقامت داشت برجسب عادت برای ساکنان کشتار می کردند به طوری که تعداد ذبح گوسفند به موقعیت بستگی داشت، اما در این اوقات درهای قلعه و حتی سفره خانه به روی همگان باز بود. آقا موکد نموده بود که بعد از ذبج حیوان چشم؛ دل و زبانش به نیازمندان بیرون از قلعه داده گردد.

به گزارش ایسنا؛ به استناد کتب تاریخی این بنا که قدمتی دیرینه دارد در چند قرن اخیر خواستگاه رجال و مشاهیر بنام ایران بوده است و همیشه محل مشاوره سران قوم و مرکز حل و فصل امور و مسائل مختلف کشور به شمار می رفته است.

فرزندان آقا محسن که در دستگاه سلاطین زندیه و قاجاریه از مستوفیان عظام و منشیان زیردست دیوان عالی شمرده می شدند هریک به اندازه وسع و توانایی خود بنایی جدید بر عمارت اصلی قلعه اضافه نمودند تا جایی که این قلعه از نظر دفاعی و استحکام از قلاع معتبر و پرطاقت آن دوران قلمداد می شده است.