آیا اقتصاد ایران خیلی کوچک شده است؟ - وبلاگ نرم افزار جیرا

به گزارش وبلاگ نرم افزار جیرا، تهران (پانا) - طی چند روز گذشته خبر و در پی آن گزارش هایی در رسانه های خبری دست به دست می شد که براساس آن بانک دنیای فراوری ناخالص داخلی ایران را در سال 2020 معادل 191.7 میلیارد دلار برآورد نموده است که به تبع آن رتبه مالی ایران از رتبه 18 به رتبه 51 دنیا تنزل یافته است.

به گزرش ایران، رقم 192 میلیارد دلار فراوری ناخالص داخلی یعنی نصف فراوری ناخالص داخلی امارات یا حتی یک چهارم ترکیه! حتی بعضی از تحلیلگران مالی این آمار را تحلیل نموده و ایران را جزو کشورهای با عایدی سرانه بسیار پایین دانستند. آیا واقعاً این چنین است؟

متأسفانه یکی از روینمودهای ناپسندی که در بعضی از رسانه ها و هم گزارشگران حاکم است، تحقیق نکردن در اخبار و گزارش ها است. در این خصوص دیدیم و بسیار هم دیدیم که یک خبر یا گزارش غلط چقدر در میان رسانه ها دست به دست می گردد بدون اینکه به صحت یا سقم آن پی ببرند و یا به عبارت دیگر راستی آزمایی نمایند.

گزارش اخیری هم که از بانک دنیای در مورد ایران در میان رسانه ها دست به دست شد از همین دست اخبار است.

کافی است در این خصوص نگاهی به سایت بانک دنیای انداخته می شد و صحت یا سقم خبر را در می آوردند. بانک دنیای در سایت خود سعی نموده است که آخرین آمارها و داده ها را از تمامی کشورهای دنیا داشته باشد و این آمارها و داده ها را با توجه به شرایط حاکم بر کشور به صورت ارقام و نمودار در بیاورد. ایران هم مشمول این موضوع می گردد. اما شرایط مالی که بر ایران حاکم است تقریباً با شرایط دیگر کشورها فرق دارد و آن هم به علت اندازه یارانه ای است که دولت ایران به انحا مختلف به بخش های مالی کشور می دهد. بر اساس آخرین آمار و ارقام دنیای که منتشر شده ایران در سال 2019 معادل 70 میلیارد دلار یارانه انرژی داده است که سبب شده در رتبه اول دنیا قرار گیرد و عربستان با 45 میلیارد دلار در رتبه دوم. همین یارانه انرژی و یارانه های پنهانی که داده می گردد. برای مثال مصرف انرژی ایران بر اساس آخرین ترازنامه، حدود 25.5 درصد فراوری ناخالص داخلی کشور است در حالی که ترکیه با دو برابر فراوری ناخالص داخلی ایران، مصرف انرژی آن حدود 13 درصد فراوری ناخالص داخلی است. خود به خود در تفسیر محاسبه فراوری ناخالص داخلی اثر گذار است و همین اثر را می توانیم در آمارهای بانک دنیای مشاهده کنیم.

بانک دنیای در آنالیز فراوری ناخالص داخلی ایران از 6 سناریو استفاده نموده است. سناریوی اول، فراوری ناخالص داخلی بر حسب قیمت جاری ارزش دلار در کشور؛ دوم فراوری ناخالص داخلی بر حسب قیمت ثابت /دلار سال 2010 ؛ سوم، فراوری ناخالص داخلی بر حسب قیمت جاری (ریال)؛ چهارم فراوری ناخالص داخلی بر حسب قیمت ثابت(ریال)؛ پنجم، فراوری ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید به قیمت دلار 2017. و ششم، فراوری ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید به قیمت جاری دلار.

متأسفانه آنچه که در رسانه های داخلی مطرح شد و رقم فراوری ناخالص داخلی را درآوردند محاسبه فراوری ناخالص داخلی بر حسب قیمت جاری دلار در بازار که در آن موقع بالاتر از 27 هزار تومان بود، بوده است. براساس این محاسبه فراوری ناخالص داخلی ایران در سال 2019، 258 میلیارد دلار، در سال 2017 معادل 445 میلیارد دلار و در سال 2012 معادل 599 میلیارد دلار بود. اما اگر فراوری ناخالص داخلی ایران را بر حسب قیمت ثابت/ دلار 2010 بگیریم ماجرا کمی متفاوت می گردد. بر این اساس فراوری ناخالص داخلی در سال 2020 معادل 499 میلیارد دلار می گردد یعنی 2.5 برابر محاسبه اول. در سال 2019 فراوری ناخالص داخلی بر همین مبنا 491 میلیارد دلار و در سال 2017 معادل 560 میلیارد دلار و در سال 2012 معادل 462 میلیارد دلار بوده است. اگر محاسبه را ببریم بر حسب برابری قدرت خرید یا PPP تفاوت بسیار عجیب می گردد. براساس این محاسبه که در بانک دنیای انجام شده است فراوری ناخالص داخلی ایران در سال 2020 معادل 1000 میلیارد دلار بود در سال 2019 معادل 1027 میلیارد دلار و در سال 2017 معادل 1173 میلیارد دلار و در سال 2012 معادل 967 میلیارد دلار.

به همین دلیل باید دید که فراوری ناخالص داخلی بر حسب کدام معیار و خط کش در محاسبات رشد مالی کشور دخیل است؟ تمامی نهادهای معتبر بین المللی از قبیل صندوق بین المللی پول و بانک دنیای، معیار رشد مالی کشورها را بر حسب قیمت ثابت سال مشخص شده از سوی کشور موضوع، مد نظر قرار می دهند. بر همین مبنا و براساس آخرین انتشارات بانک دنیای که دورنمای مالی دنیا در سال 2021 است که در ماه ژوئن منتشر شده است رشد فراوری ناخالص داخلی یا رشد مالی ایران در سال 2021معادل 2.1 درصد پیش بینی شده که معیار محاسبه آن همان فراوری ناخالص داخلی با قیمت ثابت سال 2010 است.

در اینجا سؤالی مطرح می گردد و این است که آیا اقتصاد ایران اینقدر فقیر شده است؟ اگر نگاهی دوباره به ظرفیت ها و توانایی های کشور بیاندازیم متوجه می شویم که ایران ظرفیت بالقوه بالایی در رشد مالی دارد. ایران با داشتن بیش از 251 میلیارد بشکه ذخایر نفتی، حدود 18 درصد ذخیره نفتی دنیا، سومین کشور دارنده ذخایر نفتی در دنیا است. ارزش این ذخایر با قیمت فعلی نفت معادل 18 هزار میلیارد دلار است. اندازه ذخایر گازی ایران 32 هزار میلیارد متر مکعب است که پس از روسیه دومین کشور دنیا از لحاظ ذخایر گازی است - 17 درصد ذخایر گازی دنیا در ایران است. در ویکی پدیا در مورد معادن ایران آمده است که، ایران با دارا بودن حدود 68 نوع ماده معدنی (غیرنفتی)، 37 بیلیون تن ذخایر کشف شده و 57 بیلیون تن ذخایر بالقوه در میان 15 قدرت معدنی دنیا جای گرفته و یکی از کشورهای غنی از حیث دارایی های معدنی به شمار میرود. این درحالی است که فراوریات معدنی تنها 0.6 درصد از فراوری ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می دهد.

اینها فقط جنبه هایی از توانایی های مادی ایران جدا از سرمایه های انسانی، است. پس مشکل کجاست که با وجود این ظرفیت ها، فراوری ناخالص داخلی ایران نتوانسته معادل و متناسب با ظرفیت ها پیش برود؟ این سؤالی است که بیش از 40 سال مطرح است اما پاسخ آن وقت و فرصت دیگری را می طلبد.