طبس، عروس کویر ایران - وبلاگ نرم افزار جیرا

به گزارش وبلاگ نرم افزار جیرا، طبس یکی از شهرهای قدیمی و زیبای ایران است که به علت برخورداری از جاذبه های تاریخی و طبیعی بی نظیر یکی از برترین مقصدهای گردشگری است.

شهر طَبَس (تبس)، نخستین شهر پهناور ایران است که بیشتر مورخان قدمت آن را به دوره هخامنشیان نسبت می دهند. البته با وجود مستندات که نشان از مربوط بودن آن به دوره پیش از اسلام و دوره ساسانی است (از زمان بازماندگان سامانیان تا دوره صفوی و ازبک ها این شهرستان مورد حمله و تاخ و تاز اقوام مختلف و طوایف گوناگون قرار گرفته است)، باستان شناسان تا به امروز پیروز به شناسایی هیچ اثری متعلق به این دوره در شهر طبس نشده اند.

با این وجود طبس به علت وجود جاذبه های طبیعی و تاریخی متعدد مانند بارگاه امامزاده حسین بن موسی کاظم، برادر امام رضا(ع)، باغ گلشن، مزار شیخ ابونصر ایروانی، روستای ییلاقی ازمیغان، سد کریت با قدمتی در حدود 800 سال، طاق مشهور به شاه عباس، چشمه های آب گرم در کنار معادن زغال سنگ یکی از خاص ترین و غنی ترین منطقه ها کشور است. پلیکان و نخل خرما از جمله نمادهای مشهور طبس هستند.

موقعیت جغرافیایی شهر طبس

طبس در شمال شرق استان یزد، در مدار 33 درجه و 35 دقیقه شمالی و نصف النهار 56 درجه و 55 دقیقه شرقی، قرار گرفته است و اطراف آن را شهرستان های بردسکن و شاهرود از شمال، فردوس و بیرجند از شرق، استان کرمان از جنوب، و شهرستان های نایین، اردکان و بافق از غرب و جنوب غربی احاطه نموده اند. البته این شهر پیشتر جزئی از استان یزد بود که در سال 1391 به استان خراسان جنوبی ملحق شد. ارتفاع شهر طبس از سطح دریا حدود 690 متر است.

نام طبس

طبس از ترکیب دو واژه تب و بس به معنی تب بس ایجاد شده و به مرور زمان، طبس نام گرفته است. البته بنا به بعضی از گفته ها نام آنجا تب بس بوده است؛ تب در فارسی به معنی حرارت و داغی است، یعنی بسی داغ. بعلاوه، عده ای نیز نام آن را به زبان سلوکیان مرتبط دانسته اند. ناصر خسرو در سفرنامه اش این شهر را طبس گیلکی خوانده است.

ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی طبس

این شهر در منطقه ای با آب و هوای بیابانی واقع شده است. در شرق شهر طبس رشته کوه بلندی به نام رشته کوه شتری قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل می دهد. معادن غنی زغال سنگ این شهرستان حاکی از وجود جنگل های انبوه و دریاچه های بزرگ در گذشته های دور در این منطقه است. این معادن، طبس را در ردیف یکی از غنی ترین منطقه ها کشور به لحاظ ثروت ملی قرار داده است.

آب طبس از یک پارچه شدن چشمه های پرشماری تأمین می گردد که از راه یک قنات به این شهر آورده می شوند و در جایی به نام فره ونگ از زیر زمین بیرون می آیند. این آب در راه خود به خاطر شیب طبیعی زمین چند آسیاب را نیز به راه می اندازد. این آب در قدیم پس از آبیاری و گذر از باغ گلشن، وارد شهر شده و باغ های و محله ها را آبیاری و آب انبارها را پر از آب می کرد.

دور بودن شهر طبس از شهرهای حاصل خیز و سختی راه کویر، جابه جایی هرگونه کالای فاسدشدنی به طبس را ناممکن می کرد و بنابراین مردم طبس میوه و سبزی خود را در محل فراوری می کردند. فرآورده های صادراتی این شهر را نیز فراورده های خشک و فاسدنشدنی مانند گندم و غله تشکیل می داد. در بعضی نقاط پیرامون طبس حتی برنج نیز به عمل می آید و برنج زارهایی هم دارد.

طبس در سال 29 تا 30 قمری به دست عرب ها اشغال شد و تاریخ نگاران سده های آغازین اسلامی همیشه از آن به عنوان جایی که درختان نخل و مرکبات دارد یاد نموده اند. بر اساس مستنداتی که هرودوت تاریخ نویس، ارائه نموده و به نقل از جلد اول کتاب سرزمین خورشید ترجمه استاد ذبیح الله منصوری، میت ری داتس از جمله موبدان زرتشیتی بوده که در طبس می زیسته و به عنوان ناپدری کورش کبیر وی را در همین منطقه تا سن شانزده سالگی تربیت و بزرگ کرد.

طبس (تبس) در دوره نهضت اسماعیلیان یکی از مراکز مهم اسماعیلیان خراسان بود. از نوشته های سفرنامه نویسان این گونه برمی آید که باغ های طبس به جز قلعه باغ و باغ کلج قدمتی بیش از دوره افشاریان ندارند. خیابان گلشن در سرانجام دوره زندیان و هنگامی که لطفعلی خان زند به طبس می آید و به پیشنهاد او تأسیس شد.

از گذشته تا امروز طبس همیشه به عنوان پل ارتباطی شرق ـ شمال شرق با غرب بوده. از راه ارتباطی مهم و استراتژیک پارت و هگمتانه و شوش و بین النهرین به پاسارگاد که از طبس می گذشته گرفته تا امروز که با نگاهی گذرا به نقشه راه های ایران به این مهم پی می بریم.

زلزله طبس

در شهریور سال 1357، زمین لرزه ای به شدت 7.8 ریشتر طبس و روستاهای مجاور آن را ویران کرد. این زمین لرزه که یکی از بزرگ ترین زمین لرزه های دهه اخیر در ایران بوده است، حدود 15٬000 کشته به جای گذاشت. طبس تا قبل از زمین لرزه سال 1357 جز منطقه ها با خطر نسبی میانه پهنه بندی شده بود. تحقیقات و پژوهش های ریخت زمین شناسی و نو زمین ساختی نشان می دهد طبس به علت شرایط خاص زمین شناسی مستعد زلزله هایی با قدرت بالا بوده، ولی ابزارهای موجود در گذشته توان شناسایی این پتانسیل را نداشته است.

دکتر محمد آریامنش زلزله شناس، که خود از بازماندگان همین زمین لرزه است، معتقد است تا قبل از زلزله سال 1357 حداقل سه زمین لرزه بزرگ در این منطقه روی داده است. وی طی سالیان متوالی پژوهش های مختلفی را در زمینه شرایط لرزه خیزی و زلزله شناسی و چشمه های لرزه زا در طبس ارائه داده است.